Jacek MALCZEWSKI (1854-1929), Autoportret w kapeluszu, 1914

olej, deska; 61 x 49,5 cm;
sygn. i dat. u dołu po prawej: J Malczewski 1914;
Do obrazu dołączona jest opinia pani Agnieszki Ławniczakowej z 2003 roku, autorki licznych opracowań twórczości Jacka Malczewskiego.

Obraz przedstawia wizerunek własny Jacka Malczewskiego, ujęty en face, w pełnym popiersiu, na tle wnętrza pracowni artysty. […]
Sylweta postaci wypełnia pierwszy plan obrazu; za jej głową, w tle, widok na fragment pracowni, który wzdłuż prawego ramienia odsłonięty jest wąskim pasem aż do dołu obrazu. We wnętrzu, po lewej, ukosem w głąb, odwrócone, oparte o jasno oliwkową ścianę płótna, po prawej widoczna część dużej kompozycji Malczewskiego, a poniżej, przyrzucona niebieską tkaniną i ugrowym szynelem (?) półka z książkami i pękiem pędzli.
Wspomniana wyżej, widoczna w pracowni kompozycja Malczewskiego, to uchwycony w lustrzanym odbiciu obraz z 1904 r. „Rycerz" (lub jakaś jego wersja), znajdujący się aktualnie w zbiorach Lwowskiej Galerii Obrazów.
Obraz utrzymany jest w wyciszonej, sharmonizowanej gamie barwnej, opartej, na pierwszym planie, na tonacji jasnych i ciemnych szarości przełamanych w partii ubrania zielenią, a w partii twarzy różem, zaś w tle zestrojony z delikatnych, przebielonych zieleni zestawionych z błękitem i ugrem. […]
W stosunku do wielu innych obrazów Jacka Malczewskiego, ten wydaje się zakomponowany w sposób bardziej płaszczyznowy, zarówno jeśli chodzi o potraktowanie bryły postaci jak i iluzji przestrzenności wnętrza w tle.
Forma postaci, jak zwykle u Malczewskiego, zarysowana jest wyraziście i monumentalnie, choć opisująca kształty linia, w tym obrazie jest jakby delikatniejsza. Sprawia to nie tyle charakter samego rysunku, co zestawienie bliskich sobie w tonacji i nasyceniu obszarów barwnych. Cały obraz przenika delikatne, emanujące z koloru światło. Jego najżywsza emanacja skupiona jest jak zazwyczaj w portretach Malczewskiego - w partii twarzy. Ta ostatnia cecha przypomina zresztą zdominowane również zielenią autoportrety artysty z 1908 roku, umieszczone przezeń na bocznych skrzydłach tryptyku „Grosz czynszowy" (wł. Muzeum Narodowe w Poznaniu).
Oryginalny sposób malarskiego modelowania formy ubrania, w którym artysta się sportretował, a to przy pomocy równoległych barwnych „kresek" pędzlem, spotykamy u Malczewskiego już wcześniej, na przykład w wizerunku mężczyzny z prawej kwatery tryptyku „Trzy głowy" z 1902 ?. (wł. Fundacja Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu). […]
Autoportret ten, dzieło bardzo dobrej klasy malarskiej, jako portret o bardziej intymnym wyrazie, znakomicie dopełnia znane, bardziej oficjalne i symboliczne przedstawienia własne Jacka Malczewskiego, także powstałe w roku 1914, a w szczególności „Autoportret w zbroi" (wł. Muzeum Narodowe w Warszawie) oraz „Autoportret w białym stroju" (wł. Muzeum Narodowe w Krakowie).
[Z ekspertyzy Agnieszki Ławniczakowej z 3 lipca 2003 r.]